Strengt teke burde han vore rullert før det. Kommunale planar er kanskje ikkje den mest spanande sjangeren i verda, men dei er viktige. Det er gjennom desse det vert sett retning for kommunen. Det er gjennom desse me folkevalde bør utøva styring. Det er der me skal sjå utfordringane som kjem, og der me skal teikna opp både mål og virkemiddel for å nå dei.I den komande kommunestyreperioden er det heilt tvingande naudsynt at planarbeid på ny vert sett i fokus.

Og det kunne eg sjølvsagt ha skrive eit lesarinnlegg om. Men istadenfor skal eg skriva om ein visjon som dukka opp i den gamle kommuneplanen. «Der du vil leva og bu», heiter det i den. Utover i nokre kommunale dokument har eg knapt høyrd denne visjonen utan sarkastisk vri, om noko avsendaren er misnøgd med, anten det er høg vassavgift, eit for svakt SFO-tilbod eller kommunestyrepolitikarar som kranglar. Men for min del er det jo også sant: det er faktisk her eg vil leva og bu.

I 2021 stod distrikta i sentrum (!) for ein del av den politiske debatten. Det vart snakka om eit distriktsopprør. No er det visst snakk om eit vestlandsopprør. Gjennomgangstonen i opprøra er likevel ikkje heilt enkelt å finna, for dei er farga i ulike politiske fargar, og fleire freistar å gjera dei til sine. Smarte partitilsette kommunikasjonsfolk sit borte i Oslo og spekulerer på korleis dei kan utnytta at folk er sure på kommunikasjonsfolk i Oslo. Og så har det snike seg inn ein kulturkrig i det heile.

Det er ikkje «by og land, mann mot mann». Ikkje eigentleg. Istadenfor er det ein krig mellom karikaturar. På den eine sida står det ekte mannfolket, som liker lukten av diesel og lyden frå forbrenningsmotoren, som liker bacon og øl, og som bur i det eigentlege Noreg. Han som tek i eit tak, dyrkar jorda og som slett ikkje anar kva identitetspolitikk er for noko, sjølv om det i blant syner seg at han dyrkar identitet meir enn han faktisk dyrkar jorda. Og på den andre sida? Der står fjotten, som drikk raudvin, syklar på elsykkel og har mjølk i kaffien. Han er lettkrenka som få.

Desse karikaturane er absurde, sjølvsagt, men dei dukkar til stadigheit opp. Og dei har vorte tatt i bruk av ein heil del politikarar også, også politikarar som har sitt daglege virke i Tigerstaden i aust. Om dette har eg to teser. Den fyrste er at dersom norsk politikk vert redusert til ein kamp mellom by og land, ja, så er det fort me på landsbygda som kjem til å tapa. Den andre er me skal vera varsam med å dyrka karikaturar, for dei har motstykke. Dersom folk på bygda til stadigheit snakkar skit om folk i byen, er det kanskje ikkje så rart om ungdomen som har flytta dit … vert verande?

Desse karikaturane finst også i ein akademisk variant. Der vert det snakka om – på engelsk, sjølvsagt – anywheres og somewheres. Anywheres er menneske med høg utdanning og jobbar som plasserer dei i kultureliten, folk som er internasjonalt orienterte og som prisar seg sjølv for å vera tolerante (men gjerne er ein smule arrogante). Somewheres, derimot, har ein klår identitet, med klåre røter og tilhøyre til eit lokalsamfunn. Smarte folk har skrive smarte bøker om slikt, og sjølv om dei er måla med brei pensel, er det kategoriar som brukast til å laga analyser som – av og til – er meiningsfulle. Samstundes er det like fordømt ein karikatur. Er det ein karikatur me er tent med på bygda? At det som held oss her er røter? Band? Vel, for nokre vil nok dei banda heller framstå som lenkjer. Eg kjenner fleire som har kjend det slik. Dei bur i byen no.

Også andre karikaturar dukkar opp. Om ein norsk film utspeler seg i ein distriktskommune, dukkar det nesten garantert opp ein underleg ungkar i filmen, ein kar som er litt i overkant enkel, og som lever for å køyra moped og for å skyta med hagle. Og i blant dukkar bygdedyret opp, også som ein karikatur, som eit uvesen som kombinerer dei verste sidene av Jantelova med dei verste sidene til bygdefolket i Hans E. Kincks «Den nye kapellanen». Bygdedyret veit betre. Bygdedyret har ikkje sans for framandfolk, eller for dei som skiljer seg ut.

Men bygda er ikkje eit dyr! Bygda er ikkje eit vesen! Bygda er meir ei stemning, eller ein slags song. Og sidan du sikkert for lengst lurer på kvar eg vil med denne teksten: Det er faktisk dette som er poenget mitt. «Der du vil leva og bu» heiter det i den gamle visjonen til Samnanger kommune, den som eg nesten berre høyrer i form av sarkasme. Og greitt nok: i den nye kommuneplanen, bør me kanskje finna ei anna visjonsformulering, i den grad det er viktig. Men skal me gjera alvor av den gamle, er det likevel noko som er viktig, og som eg meiner me treng å dvela meir over: Skal me gjera alvor av den gamle visjonen, kan me ikkje gjera songen liten. Me kan ikkje gjera han spak. Og me kan ikkje redusera bygdeidentiteten til berre ein kontrast, eit slags spegelbilete, til byen. Men ikkje minst: me kan ikkje vera redd for andre tonar. Me kan ikkje binda songen fast til ein bestemt melodi.

For to år sidan gjekk Pride for fyrste gong av stabelen her i Samnanger. Og veit de? Eg trur songen vaks den dagen. Eg trur det vart plass til fleire tonar. «Ver den forandringa du ynskjer å sjå i verda», vert det påstått at Gandhi ein gong sa. EIgentleg sa han noko djupare, meir spirituelt, om korleis me speglar verda, og om korleis det å endra sin eigen natur er ein del av det guddommelege mysteriet, vidunderleg, ei kjelde til lukke. «Me treng ikkje å venta for å sjå kva andre gjer». Michael Jackson sa det også: “I´m starting with the man in the mirror, I´m asking him to change his ways”.

Mykje av det kan vanskeleg gjerast om til eit politisk vedtak. Det kan vanskeleg bakast inn i ein kommuneplan. Men om me skal ha ein visjon for Samnanger kommune, ja, så tenkjer eg at den gjerne kan vera at Samnanger skal vera ein stad der du kan vera deg sjølv, fullt og heilt. At me skal vera ein stad med rom for mangfald, og aksept for det å vera annleis. Difor skal eg snart delta på Pride igjen.

Øyvind Strømmen

1. kandidat, Miljøpartiet Dei Grøne